Όταν η Ευρώπη ανακοίνωσε ότι προχωρά στην υλοποίηση του «Προγράμματος
Ανθρωπίνου Εγκεφάλου» (Human Brain Project), χρηματοδοτώντας το με το
ποσό του 1 δισ. ευρώ στην επόμενη δεκαετία, όλοι χαιρέτισαν την
πρωτοβουλία, θεωρώνταςότι θα φωτίσει τα μυστικά του εγκεφάλου.
Τώρα όμως, μια μεγάλη «εξεγερμένη» ομάδα Ευρωπαίων νευροεπιστημόνων
(μεταξύ των οποίων κορυφαία «ονόματα») κάνει δεύτερες σκέψεις και
μάλιστα απειλεί με μποϊκοτάζ του Προγράμματος, φοβούμενη ότι τελικά αυτό
θα γυρίσει μπούμερανγκ, οδηγώντας σε σπατάλη τεράστιων δημοσίων
κονδυλίων, χωρίς άμεσο πρακτικό αντίκρυσμα, πράγμα που μπορεί να βλάψει
μακροπρόθεσμα τη φήμη της νευροεπιστήμης γενικά.
Σε ανοικτή επιστολή τους, σύμφωνα με τα δύο κορυφαία επιστημονικά
περιοδικά «Science» και «Nature», οι 213 ερευνητές των νευροεπιστημών
που το έχουν υπογράψει μέχρι τώρα και το παρέδωσαν στην Ευρωπαϊκή
Επιτροπή, ζητούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση να διαθέσει λιγότερα χρήματα
στο Πρόγραμμα (που αποσκοπεί στην πλήρη προσομοίωση για πρώτη φορά του
ανθρωπίνου εγκεφάλου σε υπερυπολογιστή), έτσι ώστε να μείνουν χρήματα
για να χρηματοδοτηθούν και άλλα λιγότερο προβεβλημένα, αλλά πιο άμεσα
ωφέλιμα ερευνητικά προγράμματα, τα οποία απειλούνται με «στέρεμα»
κονδυλίων.
Οι ανήσυχοι επιστήμονες αναφέρουν ότι αν η ΕΕ δεν εισακούσει την
εισήγησή τους, θα κάνουν ό,τι μπορούν για να μποϊκοτάρουν το «Πρόγραμμα
Ανθρωπίνου Εγκεφάλου» (κάτι μάλλον ασυνήθιστο για τα επιστημονικά ήθη)
και μάλιστα καλούν τους υπόλοιπους συναδέλφους τους να πράξουν το ίδιο.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ζήτησε υπομονή, καθώς, όπως είπε,
είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς κατά πόσο το Πρόγραμμα θα είναι
πετυχημένο, καθώς «τρέχει» εδώ και μόλις εννέα μήνες. Τόνισε επίσης ότι η
Επιτροπή θα παρακολουθεί κάθε χρόνο την επιστημονική πρόοδο, διαφάνεια
και διαχείριση του πολυδαίδαλου έργου, το οποίο συντονίζει ο
διακεκριμένος ευρωπαίος νευροεπιστήμων Χένρι Μάρκραμ, καθηγητής της
Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (EFPL) στη Λωζάννη.
Ο Μάρκραμ – ο οποίος εξελίσσεται σε «κόκκινο πανί» για μερικούς
νευροεπιστήμονες- αντεπιτέθηκε κατά των διαμαρτυρομένων συναδέλφων του,
λέγοντας ότι δεν καταλαβαίνουν το μέγεθος και τη φύση του εγχειρήματος.
Όπως είπε, το διεθνές Πρόγραμμα (που αποτελεί μετεξέλιξη ενός
προηγούμενου μικρότερου καθαρά ελβετικού προγράμματος, του «Blue Βrain»)
θα εμπλέξει περίπου 100.000 νευροεπιστήμονες από όλο τον κόσμο, με
τρόπο ανάλογο αυτόν του CERN στη σωματιδιακή φυσική. Ενώ πρόσθεσε ότι
τελικά οι συνάδελφοί του που νιώθουν πως απειλούνται με έλλειψη
κονδυλίων, στην πραγματικότητα μπορεί να ωφεληθούν, ακόμη και αν δεν
εμπλακούν άμεσα.
Ο Μάρκραμ δεν παραλείπει να επικρίνει πάντως ορισμένους
νευροεπιστήμονες ότι ένας βασικός λόγος που αντιδρούν, είναι πως
δυσκολεύονται να παραδεχτούν ότι, από ένα σημείο και μετά, σημαντικές
ανακαλύψεις στο πεδίο του εγκεφάλου μπορούν να γίνουν όχι στο
εργαστήριο, αλλά μόνο με τη βοήθεια υπερυπολογιστών – κάτι το οποίο
μάλλον ξενίζει αρκετούς νευροεπιστήμονες που έχουν συνηθίσει να κάνουν
ατομική εργαστηριακή έρευνα μικρής κλίμακας.
Επίσης, επισήμανε ότι, παρά τις αντιδράσεις, πολύ περισσότεροι
νευροεπιστήμονες, αρκετές χιλιάδες, στηρίζουν το «Πρόγραμμα Ανθρωπίνου
Εγκεφάλου», ενώ αντέτεινε ότι «μέχρι σήμερα ο κάθε επιστήμονας σκάβει
στη μικρή γωνίτσα του. Ζητάμε όλος ο κόσμος της νευροεπιστήμης να
συνασπιστεί».
Όμως, το ακριβώς αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει. «Πολλά εργαστήρια
αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο Πρόγραμμα λόγω της πολύ στενής προσέγγισής
του, πράγμα που δημιουργεί σημαντικό κίνδυνο ότι δεν θα πετύχει τους
στόχους του», αναφέρει η ανοικτή επιστολή.
«Η άποψη ότι ξέρουμε αρκετά για τον εγκέφαλο, ώστε να τον
προσομοιώσουμε σε υπολογιστή, είναι ειλικρινά τελείως τρελή» δήλωσε ένας
από αυτούς που υπέγραψαν την επιστολή-διαμαρτυρία, ο νευροεπιστήμων
Πίτερ Ντάιαν του University College του Λονδίνου.Παράλληλα, με την Ευρώπη -και κάπως ανταγωνιστικά- οι ΗΠΑ έχουν
ξεκινήσει το δικό τους φιλόδοξο πρόγραμμα BRAIN (Brain Research through
Advancing Innovative Neurotechnologies), δηλαδή «Έρευνα Εγκεφάλου μέσω
Εξέλιξης Καινοτόμων Νευροτεχνολογιών», το οποίο δεν επιχειρεί να
προσομοιώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε έναν υπολογιστή, αλλά να
αναπτύξει νέες τεχνολογίες, που θα επιτρέπουν την καταγραφή και
παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της λειτουργίας των νευρωνικών
κυκλωμάτων. Οι ΗΠΑ μάλλον θα χαίρονται από τον «εμφύλιο πόλεμο» των
επιστημόνων στην Ευρώπη.
